امروزه، عطر و رایحه‌ای که از فضا‌ها و لوازم مختلف منتشر می‌شود، مورد‌توجه بسیاری از افراد قرار گرفته است. از‌این‌رو، روش‌های زیادی برای ایجاد یک فضا و تولید محصولات خوشبو وجود دارد. روغن‌های فرار یکی از مهم‌ترین ترکیبات تشکیل‌دهنده در انواع گیاهان و درختان به‌شمار می‌روند. اسانس، ترکیبی است که از استخراج عطر و طعم گیاهان به دست می‌آید. این فرآیند، یک روند منحصر‌به‌فرد و جذاب است که در زمینه‌های گوناگون کاربرد دارد. با این روش، می‌توان انواع رایحه‌ها را تولید کرد.

اسانس چیست؟

این ماده در‌ حقیقت، یک مایع غلیظ است که از ویژگی آب‌گریزی بهره می‌برد. در ساختار آن، از مواد شیمیایی استفاده شده که موجب می‌شود تا با قرارگرفتن در محیط آزاد تبخیر می‌شود. این ترکیبات با نام‌های روغن فرار، روغن اتری یا روغن گیاهی نیز در بازار وجود دارند.

انواع روغن اتری

از ‌آن‌جایی که، گیاهان دارای خواص و رایحه‌هایی مختلفی هستند؛ این خواص به اسانس استخراج شده از آن‌ها نیز منتقل می‌شود. تولید این محصولات باید از‌ طریق روش‌های خاص و با دقت بسیار بالا انجام شود؛ چرا‌که با تولید آن‌ها از روش‌های غیر‌اصولی، ترکیبات آن‌ها تغییر می‌کند. این محصولات، دارای انواع مختلفی هستند که شامل انواع خالص و شیمیایی می‌شوند. ترکیبات هر‌ کدام از آن‌ها بسته به کاربردی که دارند، متغیر هستند.

نوع خالص این ماده، از ترکیبات گیاهی تولید می‌شود. به‌طوری که، هیچ‌گونه مواد افزودنی و مصنوعی به آن اضافه نمی‌شود. این در‌ حالی است که، تولید نوع شیمیایی این ترکیبات با حضور مواد مصنوعی و شیمایی انجام می‌شود. خود اسانس شیمیایی به 2 دسته تقسیم می‌شود که شامل ترپنوئید‌ها و فنیل پروپانوئید‌ها است. این مواد از ‌طریق گرمای بدن جذب پوست می‌شوند. این امر نقش پر‌رنگی را در تنفس، ضربان قلب و فشار خون افراد ایفا می‌کند؛ از‌این‌رو، برخی از افراد معتقد هستند که استفاده از این محصول می‌تواند تاثیرات فیزیکی داشته باشد.

مصرف نوع خوراکی آن‌ها برای انسان‌ها نیاز نیست؛ اما از لحاظ تغذیه‌ای برای بدن امری ضروری است. از‌سوی‌دیگر، استفاده از نوع شیمیایی در زمینه تولید محصولات مختلف در‌حال افزایش است. هنگامی که، رایحه این ترکیبات را استنشاق می‌کنید، بخش مشخصی از مغز فعال می‌شود. این بخش از مغز، وظیفه تحریک احساسات، رفتار‌ها و حس بویایی افراد را بر‌عهده دارد؛ از‌این‌رو است که رایحه‌های مختلف، یادآور خاطرات هستند.

‌کاربرد اسانس

در حال حاضر، انواع اسانس‌ها توسط شرکت‌های زیادی تولید می‌شوند. دلیل این امر، کاربرد گسترده آن‌ها در زمینه‌های مختلف است. از این ترکیبات، برای تهیه محصولات آرایشی، تغذیه‌ای و شوینده‌ها استفاده می‌شود. با گذشت زمان، نقش آن‌ها در صنایع مختلف نیز در حال افزایش است.

تحقیقات نشان داده است که استشمام رایحه این محصولات می‌تواند تاثیرات مثبتی در روحیه افراد داشته باشد؛ اما نمی‌توانند هیچ‌گونه بیماری مزمنی را درمان کنند. با‌توجه به این موضوع، کاربرد این محصولات برای رایحه‌درمانی و ایجاد آرامش بسیار گسترده‌تر شده است.

درمان استرس و اضطراب

یکی از چالش‌های همیشگی افراد، استرس و اضطرابی است که دچار آن می‌شوند؛ به‌طوری که، آمار نشان می‌دهد 43 درصد از افراد یک جامعه به استرس دچار هستند. استفاده از این مواد معطر می‌تواند در تسکین و ایجاد آرامش روانی موثر باشد.

یکی از روش‌های رایج برای درمان استرس و اضطراب، قراردادن یکی از این محصولات در فضای اتاق است. همچنین، قراردادن آن‌ها در اتاق و در طول ماساژ‌درمانی تاثیر خواهد داشت؛ چرا‌که، این مواد از‌‌ طریق منافذ پوستی وارد بدن می‌شوند.

درمان بیخوابی

امروزه، بسیاری از افراد نمی‌توانند خواب راحتی را تجربه کنند. برخی از این افراد به ­دلیل انواع بیماری‌ها دچار بی‌خوابی هستند. دلیل بی‌خوابی برخی دیگر نیز، درگیری‌های ذهنی آن‌ها است. اسطوخدوس، از گیاهانی است که می‌تواند بی‌خوابی افراد را تا حد قابل‌توجهی درمان کند.

اسانس اسطوخدوس، دارای ویژگی‌ها و خواص این گیاه است؛ از‌این‌رو، می‌تواند کیفیت خواب افراد را بهبود ببخشد. بوییدن این ترکیب برای همه افراد به‌ویژه بیماران قلبی و زنان پس از زایمان آن‌ها، توصیه می‌شود. با این کار، می‌توانید خواب لذت‌بخش‌تری را تجربه کنید.

دفع حشره

دفع حشرات به یکی از دغدغه‌های همیشگی افراد تبدیل شده است. البته امروزه مواد و محصولات مختلفی برای دفع انواع حشرات تولید شده است، اما همه این روش‌ها پاسخگو نیستند. این درحالی است که اسانس‌ها می‌توانند به‌عنوان یک حشره‌کش طبیعی عمل کنند.

برای اینکه بتوانید شاهد کاهش تعداد حشرات موذی در محیط خانه باشید؛ باید یکی از این مواد را تهیه کرده و در فضای مورد‌نظر قرار دهید. با این کار، رشد حشرات متوقف شده و سرعت تولید مثل و رشد آن‌ها کاهش می‌یابد. نکته قابل‌توجه این است که از محصولاتی با رایحه مخصوص برای دفع حشرات استفاده کنید.

ضد میکروب

یکی‌دیگر از کاربرد‌های اسانس، برای ازبین ­بردن میکروب‌ها است. این ماده خاصیت ضد‌میکروبی دارد؛ به‌طوری که، برای ترکیب مواد غذایی در شرایط و محیط آزمایشگاه ارزیابی می‌شوند.

از کاربرد‌های دیگر این ترکیبات می‌توان به کاربرد آن‌ها برای پوست و مو اشاره کرد. از‌ آن‌جایی که، این محصولات دارای خواص آنتی‌اکسیدانی، متعادل­ کننده و کاهش چربی پوست، کاهش التهاب و تحریک و حفظ رطوبت هستند؛ گزینه مناسبی برای محافظت از پوست محسوب می‌شوند. همچنین، ترکیبات بادام پوست سر را مرطوب کرده و روغن سدر موجب رشد مو‌ها می‌شود.

مهم ترین عوامل موثر بر کیفیت اسانس

از گذشته تا‌کنون، گیاهان نقش پر‌رنگی را برای درمان و بهبود انواع بیماری‌ها ایفا می‌کنند. اسانس از بخش‌های مشخصی از گیاه به دست می‌آید. با تغییر در این بخش‌ها، می‌توان شاهد تغییر در ساختار اصلی و ترکیبات روغن‌های اتری بود. عوامل مختلفی می‌توانند باعث به وجود آمدن این تغییرات باشند؛ به‌طور کلی، بیوسنتز، متابولیسم و فعالیت‌های بیولوژیکی گیاهان، به‌صورت مستقیم در ترکیبات روغن‌های اتری تاثیر می‌گذارند.

آب‌و‌هوا

یکی از مهم‌ترین عوامل موثر در کیفیت این محصولات، شرایط جوی است. هنگامی که، گیاهان در شرایط آب‌و‌هوایی گرم رشد می‌کنند، از مواد مغذی تامین می‌شوند. این در‌حالی است که، گیاهان مناطق سرد‌سیر از کیفیت بالایی برخوردار نیستند. در‌حالت‌کلی، گیاهانی که در شرایط عادی و طبیعی رشد می‌کنند، از روند رشد مناسب و مواد مغذی کافی بهره‌مند می‌شوند؛ بنابراین، اگر هر ‌نوع گیاهی با‌توجه به شرایط مناسب آن پرورش یابد، دارای خواص بیشتری خواهد بود.

نور خورشید

بدون‌شک، نور یکی از فاکتور‌های مهم و اساسی برای رشد گیاهان محسوب می‌شود. در‌صورتی که، گیاهان با کمبود نور خورشید مواجه شوند، رشد آن‌ها کامل نخواهد شد. زمانی که گیاهان نور کافی دریافت کنند، غدد ترشح بیشتری تولید می‌کنند. این امر موجب می‌شود تا اسانس بیشتری تولید کنند.

نژاد گیاهان

نباید تاثیر نژاد گیاهان را انکار کرد. برخی از گیاهان با‌توجه به نژاد و ساختار خود، می‌توانند روغن‌های بیشتری ارائه دهند.

رایج ترین اسانس ها

در حال حاضر، طیف گسترده‌ای از انواع اسانس در بازار دیده می‌شود. هر‌ کدام از این محصولات با‌توجه به ویژگی‌های گیاهان آن‌ها، دارای خواص منحصر‌به‌فردی هستند. علاوه‌بر ویژگی‌های گیاهان، ترکیبات به ­کاررفته در تولید آن‌ها نیز خواص جدیدی ایجاد می‌کنند.

این ترکیبات به‌صورت نت‌های اولیه، میانی و پایانی، در تولید عطر مورد‌استفاده قرار می‌گیرند. نت‌های اولیه در مدت زمان کوتاه‌تری تبخیر شده و از بین می‌روند. این نت‌ها، به‌عنوان یک رایحه تازه، نشاط‌آور و فرار شناخته می‌شوند. آن‌ها بلافاصله پس از اسپری­ کردن عطر به مشام می‌رسند. نت‌های میانی و پایانی اما، مدت زمان بیشتری باقی می‌مانند. این نت‌ها پس از نت‌های اولیه ظاهر می‌شوند.

اکالیپتوس

اکالیپتوس به‌عنوان یک رایحه میانی در تولید انواع محصولات کاربرد دارد؛ به‌طوری که، از آن برای معطرکردن صابون‌ها، عطرها و مواد شوینده استفاده می‌کنند. این گیاه از ‌طریق رایحه تازه، نشاط‌آور و تمیزی که دارد، شناخته می‌شود؛ چرا‌که، بخش عمده استفاده از اسانس اکالیپتوس متعلق به تولید مواد شوینده است.

این گیاه علاوه‌بر رایحه، از ‌طریق خواص درمانی آن نیز شناخته می‌شود. اکالیپتوس برای اولین بار توسط بومیان استرالیا مورد‌استفاده قرار گرفت. آن‌ها ریشه این گیاه را می‌جویدند؛ زیرا مقدار آب زیادی را در خود نگه ­می‌داشت. روش دیگر استفاده از این گیاه، دم کردن آن به‌عنوان داروی تب‌بر است.

اسطوخدوس

اسطوخدوس یکی از رایج‌ترین و محبوب‌ترین اسانس‌ها به‌شمار می‌رود. این گیاه از زمان گذشته شناخته شده و مورد‌استفاده قرار می‌گرفت. از ‌آن‌جایی که، از خاصیت ضد‌عفونی‌کننده و درمانی برخوردار است، به‌طور گسترده‌ای از آن استفاده می‌شد. همچنین، این گیاه می‌تواند آرامش را برای افراد حاضر در محیط ایجاد کند.

با‌توجه به ویژگی‌های گیاه اسطوخدوس، از آن برای معطرکردن مواد شوینده مانند صابون‌ها بهره گرفته می‌شود. با این کار، رایحه آرامش‌بخش آن می‌تواند در لباس‌های شما نیز استشمام شود.

گل رز

گل رز یکی از محبوب‌ترین رایحه‌ها را در میان عناصر مختلف دارد؛ از‌این‌رو، اسانس گل رز برای تولید انواع عطر‌ها کاربرد دارد. از ‌آن‌جایی که، استشمام بو گل رز برای اکثر افراد خوشایند است، از رایحه آن برای تولید انواع محصولات کمک می‌گیرند.

لیمو

رایحه لیمو، از پر‌طرفدار‌ترین رایحه‌ها در تولید روغن‌های اتری است. تحقیقات انجام شده نشان می‌دهد که استشمام بوی لیمو، خلق‌و‌خو را بهبود می‌بخشد. علاوه‌بر آن، می‌تواند موجب افزایش بهره‌وری در افراد شود. خواص جذاب لیمو باعث شده تا از آن به‌صورت نت‌های پر‌تکرار استفاده شود؛ از‌این‌رو، می‌توان آن را در بسیاری از ترکیبات عطری تازه و محرک استشمام کرد.

نعنا

رایحه نعناع، به‌طور معمول برای نت‌های میانی کاربرد دارد. بوی این گیاه، بسیار تطبیق‌پذیر، شدید و غلیظ‌تر از سایر اسانس‌های تقطیر شده با بخار است. با استشمام آن، احساس تازگی و نشاط در افراد تحریک می‌شود. روغن اتری نعنا از کاربردی‌ترین و اساسی‌ترین ترکیبات در ساختار انواع محصولات است.

پرتقال

عطر‌های گلی، اغلب با نت‌های بالایی از اسانس پرتقال ترکیب می‌شوند. این ترکیب همه‌کاره است و برای عطر‌های زنانه و مردانه استفاده می‌شود. پرتقال دارای یک رایحه شیرین، دلپذیر و با‌طراوت است. امکان ترکیب آن با نت‌های دارچین، میخک، چوب صندل و ویتور وجود دارد. به‌طوری که، می‌توان شاهد یک همکاری جذاب بود.

روغن‌های گیاهی پرتقال، شامل انواع مختلفی می‌شود که می‌توان به پرتقال تلخ، پرتقال خونی و شیرین اشاره کرد. برای استخراج ترکیبات پرتقال تلخ، ابتدا باید روغن گیاهی شکوفه پرتقال را استخراج کنید. عطر‌سازان از این ماده برای تولید عطر‌های زنان و مردان کمک می‌گیرند.

دارچین

دارچین به‌طور همزمان دارای یک رایحه شیرین، تند و تلخ است. از این اسانس به‌عنوان یک نت میانی رایج و کاربردی یاد می‌شود. این ادویه از پوست داخلی درخت دارچین به دست آمده و گیاهی خوشبو است. استفاده از آن می‌تواند علاوه‌بر ایجاد رایحه‌ای جذاب، خواص درمانی نیز داشته باشد.

پاتچولی یا نعناع هندی

نعناع هندی که با نام پاتچولی نیز شناخته می‌شود، یک نت پایه محبوب به‌شمار می‌رود. این اسانس به ­دلیل رایحه خاص و به یاد‌ماندنی خود شناخته شده است. رایحه آن ترکیبی از بو‌های خاکی، دودی، تند و مشک‌دار است. گیاه پاتچولی، از گیاهان بومی گرمسیر آسیا که از خانواده گیاهان اسطوخدوس و مریم گلی است.

در گذشته از روغن‌های اتری این گیاه برای محافظت از پارچه‌های گران‌قیمت استفاده می‌شد؛ زیرا توانایی دورکردن و دفع حشرات را داشت.

چوب سدر

اسانس به دست آمده از چوب سدر، تسکین‌دهنده، غنی، شیرین و چوبی است. سال‌های زیادی است که از آن برای بخور، ادکلن، افترشیو و عطر استفاده می‌شود. روغن اتری سدر، از برگ‌ها، چوب و میوه‌های آن به دست می‌آید. چوب سدر در بسیاری از فرهنگ‌ها به‌عنوان یک عنصر کمکی در مدیتیشن محسوب می‌شود. استشمام آن‌ها در هنگام انجام مدیتیشن، می‌تواند آرامش قابل‌توجهی را به بدن شما وارد کند.

عوارض استفاده از اسانس

بدون‌شک، استفاده از انواع مختلف اسانس می‌تواند برای ایجاد آرامش و بهبود سلامتی موثر باشد؛ اما نکته قابل‌توجه اثرات آن‌ها است. در‌صورتی که، استفاده از آن‌ها افزایش یابد، می‌تواند به سلامت افراد آسیب‌های جدی وارد کند؛ بنابراین، توصیه می‌شود مصرف این مواد را کنترل کنید.

• یکی از مهم‌ترین عوارض استفاده از این محصولات، تحریک دستگاه گوارش افراد است. همچنین ممکن است تهوع، استفراغ و اسهال را به­دنبال داشته باشد.
• مصرف این محصول برای زنان باردار توصیه نمی‌شود؛ چرا‌که، خطر سقط جنین برای مادران افزایش می‌یابد.
• ایجاد آلرژی، یکی‌دیگر از عوارض استفاده از این محصولات است. زمانی که، این مواد به‌صورت موضعی با پوست در تماس باشند، احتمال ابتلا به آلرژی‌ها افزایش می‌یابد.
• برخی از روغن‌های اتری مانند لیمو و اکالیپتوس می‌توانند حساسیت به نور را تحریک کنند. این حساسیت با عوارضی همچون التهاب و تاول پوست ظاهر می‌شود.
• نکته قابل‌توجه این است که برخی از روغن‌های اتری می‌توانند اثرات سرطان‌زایی داشته باشند؛ به‌عنوان مثال، تاثیر اسانس زعفران بر ‌روی سرطان کبد دیده شده است.
• روغن‌های اتری طبیعی به هیچ‌عنوان نباید به‌صورت خوراکی به کودکان و نوزادان داده شود. مطالعات نشان می‌دهد که استفاده از این محصولات برای کودکان، احتمال تشنج را در آن‌ها افزایش می‌دهد.
• روغن‌های اتری اکالیپتوس، نعناع و رزماری را در نزدیکی کودکان و نوزادان قرار ندهید. ترکیبات این روغن‌های اتری، مشکلات تنفسی را برای آن‌ها ایجاد می‌کند.
• برای نگه‌داری از این ترکیبات از ظروف پلاستیکی کمک نگیرید؛ زیرا این مواد توانایی ایجاد خوردگی و نفوذ به ظروف پلاستیکی را دارند.

مهر آسا شیمی