بوراکس یکی از ترکیب‌ها و محصولات شیمیایی پودری جالب و چندمنظوره است که در زندگی روزمره و صنایع مختلف به کار می‌رود. این ترکیب شیمیایی به نمایندگی از گروه بورات‌ها در دنیای علمی شناخته می‌شود و دارای خواص منحصر به فردی است که کاربردهای گسترده‌ای را در اختیار دارد.
بوراکس به صورت پودر سفید یا بلوری از نمک‌های اسید بوریک در دسترس است و معمولا به عنوان یک ماده شیمیایی خنثی و بی‌خطر شناخته می‌شود؛ اما جالب اینجا است که بوره در واقعیت دارای خواص آنتی‌باکتریال، ضد قارچی، تمیزکننده و حتی محافظتی است که در زمینه‌های مختلفی از جمله بهداشت پوست، پاکسازی خانه، آشپزی و حتی کشاورزی به کار می‌رود.
در این مطلب از مهر آسا شیمی قصد داریم با خصوصیات و کاربردهای چندگانه بوره آشنا شویم. همچنین، راهنمایی‌ها و ترفندهایی را ارائه خواهیم داد که چگونه از آن در موارد مختلف می‌توانید استفاده کنید. از بهداشت و بهبود پوست تا تمیزکاری خانه و حتی تقویت باغبانی، بوراکس می‌تواند یک دنیای جذاب از کاربردها و مزایا را در اختیار شما قرار دهد؛ بنابراین، همراه ما باشید تا در دل این ترکیب شیمیایی معجزه‌آسا سفری شگفت‌آور آغاز کنیم و از دنیای بوره بیشتر بدانیم.
بوراکس چیست؟
بوراکس یا بوره یک ترکیب شیمیایی با فرمول شیمیایی Na2B4O7.10H2O (سدیم تترابورات دکاهیدرات) یا Na2[B4O5(OH)4]·8H2O است. این ترکیب از نظر شیمیایی شامل عناصری مانند سدیم، بور، اکسیژن و آب است و به عنوان یک ترکیب بورات شناخته می‌شود.
یکی از خصوصیت‌های جالب بوره این است که ساختاری کریستالی دارد و در طبیعت به صورت بلورهای شفاف سفید یا پودر سفید دیده می‌شود. این ترکیب شیمیایی از بورات‌های معدنی به‌دست می‌آید و به دلیل ویژگی‌های شیمیایی خاصی که دارد، کاربردهای مختلفی در زندگی روزمره و صنایع دارد.
بوراکس به عنوان یک ترکیب چندمنظوره در زمینه‌های مختلفی مورد استفاده قرار می‌گیرد. از کاربردهای مهم بوره می‌توان به ضد باکتریال و ضد قارچی بودن، ماده حفظ کننده در آشپزی و تهیه مواد غذایی، ماده محافظتی برای چوب در مقابل حشرات و پوسیدگی و کاربردهای کشاورزی به عنوان منبع بور اشاره کرد.
بوراکس چطور ساخته می‌شود؟
بوره به عنوان یک ترکیب شیمیایی از ترکیب بورات‌های طبیعی با سدیم به دست می‌آید. فرآیند تولید بوره به دو روش مختلف صورت می‌گیرد:
استخراج از منابع طبیعی
در این روش، بوراکس از منابع طبیعی خاصی به دست می‌آید. منابع طبیعی معمولا شامل سنگ‌ها و کانی‌های بوراتی هستند که در برخی مناطق جهان یافت می‌شوند. ابتدا سنگ‌های بوراتی خرد شده و سپس با استفاده از محلول‌های قلیایی مانند سدیم کربنات و یا سود (سدیم هیدروکسید)، بوره استخراج می‌شود. پس از استخراج، این ماده تصفیه و خالص‌سازی می‌شود تا بوره خالص به دست آید.
تولید شیمیایی
در روش تولید شیمیایی، بوراکس به صورت شیمیایی تولید می‌شود. در این روش، از بورات سدیم به‌عنوان ماده اولیه استفاده می‌شود. بورات سدیم در دمای بالا با کربنات سدیم یا سدیم هیدروکسید واکنش می‌دهد تا بوره تولید شود. سپس بوره تولید شده تصفیه و خشک شده و برای استفاده در صنایع مختلف آماده می‌شود.
به هر دو روش استخراج از منابع طبیعی و تولید شیمیایی می‌توانند به تولید بوره مناسب برای مصارف مختلف منجر شوند.
فروش و توزیع انواع مواد شیمیایی در مهرآسا شیمی
جهت دریافت مشاوره همین حالا با ما تماس بگیرید.
هنگام استفاده از بوراکس به چه فاکتورهای ایمنی باید توجه کنیم؟
بوره در شکل معمول خود به عنوان یک ماده ایمن تلقی می‌شود و مصرف آن در میزان معقول در شرایط معمولی به ایمنی سلامت انسان‌ها ضرری نخواهد رساند. به عبارتی اگر بوره به مقدار مناسب و بر اساس دستورات استفاده شود، خطری برای سلامتی ندارد.
با این حال، باید توجه داشت که استفاده نادرست یا مصرف مقادیر زیادی از بوره ممکن است باعث مشکلات سلامتی شود. به عنوان مثال:
- استنشاق گرد و غبار بوراکس ممکن است باعث تحریک تنفسی شود؛ به خصوص در صنایع و محیط‌های کاری که از بوره استفاده می‌شود. در این صورت از تجهیزات محافظی مناسب برای حفاظت از ریه‌ها باید استفاده کرد.
- مصرف مقادیر زیادی از بوره می‌تواند به مشکلات معده مانند تهوع، استفراغ و اسهال منجر شود؛ بنابراین، باید همیشه دستورات استفاده را رعایت کرد.
- به ویژه در موارد باروری و برای کودکان، باید مصرف بوراکس را با دقت و به مقدار مناسب کنترل کرد و توصیه می‌شود تا از مصرف بی‌رویه آن بپرهیزید.
در نهایت، اگر بوره در محیط کاری یا آشپزخانه استفاده می‌شود، بهترین راه حفظ سلامت افراد، رعایت دقیق دستورات و مقادیر تعیین شده برای استفاده از آن است. همچنین باید از تماس مستقیم با چشم یا پوست جلوگیری کرد و از نگهداری در محلی که از دسترس کودکان و حیوانات خانگی خارج شده باشد اطمینان حاصل کرد.
کاربردهای بوراکس
بوره یک ترکیب شیمیایی چندمنظوره است که در زندگی روزمره و صنایع مختلف کاربردهای متعددی دارد. این ترکیب شیمیایی از منابع طبیعی به دست می‌آید و به عنوان یک منبع بور معدنی معروف است. از جمله کاربردهای بوراکس می‌توان به تمیزکاری و ضدعفونی سطوح در خانه، بهبود پوست و درمان مشکلات پوستی، ضد باکتریال و ضد قارچی بودن، استفاده در آشپزی به عنوان یک ماده حفظ‌کننده و تنظیم‌کننده pH، ماده محافظتی برای چوب در مقابل حشرات و پوسیدگی و کاربردهای کشاورزی به عنوان منبع بور اشاره کرد.
کاربرد خانگی
بوره می‌تواند در موارد مختلف از تمیزکاری تا مراقبت از پوست و حتی تهیه محصولات خانگی مورد استفاده قرار گیرد. برخی از کاربردهای خانگی آن عبارتند از:
تمیزکاری و ضدعفونی
بوراکس به عنوان یک ماده تمیزکننده در خانه مفید است. می‌توانید از آن برای ضدعفونی کردن سطوح خانه و تمیزکاری کفپوشها، پنجره‌ها، دیوارها و ظروف آشپزخانه استفاده کنید.
لباس‌شویی
بوره به عنوان یک نرم‌کننده لباس طبیعی و موثر مورد استفاده قرار می‌گیرد. می‌توانید یک پیمانه بوره را به جای نرم‌کننده معمول در ماشین لباس‌شویی اضافه کنید. این به نرم کردن لباس‌ها و کاهش بوی نامطبوع کمک می‌کند.
تهیه مواد غذایی
بوراکس ممکن است در تهیه بعضی مواد غذایی مانند مربا، کمپوت و میوه‌شیرینی به عنوان یک ماده حفظ کننده و تنظیم‌کننده pH مورد استفاده قرار گیرد.
محافظت چوب
بوره می‌تواند به عنوان یک ماده محافظتی برای چوب در مقابل حشرات و پوسیدگی مورد استفاده قرار گیرد. این کاربرد معمولا در مورد چوب‌هایی که در معرض رطوبت هستند مفید است.
پاکسازی لوله‌ها و سیفون‌ها
بوره می‌تواند در پاکسازی لوله‌ها و سیفون‌های بهداشتی مورد استفاده قرار گیرد. از آن به عنوان یک شوینده و آنتی‌باکتریال برای حذف بوی نامطبوع و رسوبات در لوله‌ها استفاده می‌شود.
حذف بوی نامطبوع
بوره می‌تواند به عنوان یک ماده حذف‌کننده بوی نامطبوع در کفپوشها، کمد و سطوح مختلف مورد استفاده قرار گیرد..
بوراکس به عنوان یک ماده چندمنظوره در خانه می‌تواند در تمیزکاری، ضدعفونی، نرم‌کننده لباس، محافظت چوب و بسیاری از نیازهای روزمره مورد استفاده قرار گیرد؛ اما باید توجه داشت که در هر مصرف، دستورات و مقادیر مشخص را رعایت کنید و از تماس مستقیم با چشم یا پوست جلوگیری کنید.
کاربرد در کشاورزی
بوراکس در کشاورزی کاربردهای متعددی دارد. این ترکیب شیمیایی می‌تواند به صورت پودری یا بلوری به دست آید و در بخش‌های مختلف کشاورزی مفید باشد. کاربردهای بوره در کشاورزی عبارتند از:
تقویت رشد گیاهان
بوره یکی از عناصر معدنی ضروری برای رشد سالم گیاهان است. این ماده به گیاهان کمک می‌کند تا عناصری مانند بور، مس و روی را به خوبی جذب کنند. از بوره به عنوان کود گیاهی استفاده می‌شود تا رشد و توسعه گیاهان را تحریک کند.
کنترل آفات
بوراکس به عنوان یک ماده ضد آفات در کشاورزی مورد استفاده قرار می‌گیرد. مخلوط‌هایی از بوره با مواد دیگر می‌توانند برای کنترل حشرات و آفات مختلف در مزارع مفید باشند. این ماده می‌تواند به عنوان یک ماده سمی برای انواع آفات عمل کند.
پیشگیری از علف‌های هرز
بوره می‌تواند برای کنترل علف‌های هرز در مزارع و باغات مورد استفاده قرار گیرد. از آن به عنوان یک ماده تنظیم‌کننده رشد برای کنترل علف‌های هرز استفاده می‌شود.
مقابله با بیماری‌های گیاهی
بوراکس می‌تواند به جلوگیری از بیماری‌های گیاهی مانند پوسیدگی ریشه و میوه کمک کند.
افزایش میزان بور در خاک
بوره می‌تواند به مقدار بور موجود در خاک اضافه کند. این ماده به خوبی جذب شده و به گیاهان ارائه می‌دهد. این کار می‌تواند برای رشد میوه‌ها و بذرها بسیار مفید باشد.
بوراکس یک ماده کاربردی و موثر در کشاورزی است که می‌تواند به بهبود رشد گیاهان، کنترل آفات و بیماری‌ها و بهبود کیفیت خاک کمک کند. این ماده به عنوان یک جز مهم در مزارع و باغات مورد استفاده قرار می‌گیرد تا به بهبود عملکرد محصولات کشاورزی کمک کند.
محصولات آرایشی و بهداشتی
بوره همچنین در برخی از محصولات آرایشی و بهداشتی نیز کاربردهایی دارد. این کاربردها به عنوان یک ماده تنظیم‌کننده pH برای محصولات مراقبت از پوست و موها مورد استفاده قرار می‌گیرند. در محصولات آرایشی و بهداشتی، بوراکس می‌تواند به صورت زیر مورد استفاده قرار گیرد:
شامپو و محصولات مو
بوره به عنوان یک ماده تنظیم‌کننده pH در شامپوها و محصولات مو مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده می‌تواند به تعادل pH محصول کمک کرده و موها را نرم و براق کند.
صابون و محصولات تمیزکننده پوست
در تولید صابون و محصولات تمیزکننده پوست، بوره به عنوان یک ماده تنظیم‌کننده pH و ضدعفونی‌کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ماده می‌تواند به تعادل pH پوست کمک کرده و باعث تمیزی و ضدعفونی پوست شود.
مراقبت از دندان‌ها
بوراکس در برخی از مسواک‌ها و خمیر دندان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این ترکیب می‌تواند به تنظیم pH دهان کمک کند و باعث حفظ بهداشت دندان‌ها شود.
محصولات مراقبت از پوست
بوره ممکن است در محصولات مراقبت از پوست مانند کرم‌ها و لوسیون‌ها به عنوان یک ماده تنظیم‌کننده pH و ضدعفونی‌کننده مورد استفاده قرار گیرد. این کاربرد می‌تواند به ترتیب پوست را نرم و سالم نگه دارد.
محصولات ضد تعریق
بوره ممکن است در محصولات ضدتعریق مانند اسپری‌ها و رول‌ها به عنوان یک ماده تنظیم‌کننده pH و ضدعفونی‌کننده مورد استفاده قرار گیرد. این ماده می‌تواند تعریق را کنترل کرده و بوی بد را کاهش دهد.
بوراکس در محصولات آرایشی و بهداشتی به عنوان یک ماده تنظیم‌کننده pH و ضدعفونی‌کننده مورد استفاده قرار می‌گیرد تا بهبود کیفیت و عملکرد این محصولات ارائه شود. اگر از محصولات حاوی بوره استفاده می‌کنید، مهم است که دستورات تولیدکننده را رعایت کرده و به ایمنی خود توجه داشته باشید.
مواد غذایی
بوره به عنوان یک ماده افزودنی در مواد غذایی به طور عمومی مصرف نمی‌شود و در بسیاری از کشورها به عنوان یک ماده مضر در مصرف غذاها تلقی می‌شود. در ایالات متحده، بوراکس به عنوان یک ماده مضر در مصرف غذاها شناخته می‌شود و استفاده از آن در مواد غذایی ممنوع است. این ممنوعیت به دلیل مخاطراتی است که مصرف آن در غذاها می‌تواند ایجاد کند.
بوراکس ممکن است به سلامتی انسان‌ها آسیب بزند و باعث مشکلات سلامتی مختلف شود. به عنوان مثال، استفاده از بوراکس در غذاها می‌تواند باعث مسمومیت، تهوع، استفراغ، اسهال و مشکلات گوارشی شود. همچنین، مصرف آن در مواد غذایی در برخی موارد باعث تشکیل ترکیبات زیست مخرب و خطرناک؛ مانند اکسیدهای بوریک می‌شود که به سلامتی آسیب می‌زنند؛ بنابراین، توصیه می‌شود هیچ گزینه‌ای از بوره در مواد غذایی نباشد.
کاربرد بوره در شیرینی پزی
بوره، که با نام‌های بیکربنات آمونیوم یا هیدروژن کربنات آمونیوم نیز شناخته می‌شود، یک نوع عامل ورآوری است که در شیرینی‌پزی برای ایجاد بافت سبک و پف‌کرده در محصولات پخت شده به کار می‌رود. این ماده زمانی که حرارت داده می‌شود، تجزیه شده و گاز دی‌اکسید کربن، آب و آمونیاک آزاد می‌کند. واکنش تولید گاز باعث می‌شود که خمیر یا مایه شیرینی پف کند و بافت نرمی ایجاد شود.
کاربرد بوره در شیرینی‌پزی عمدتاً در تولید بیسکویت‌ها و بعضی نوع شیرینی‌های خاص دیده می‌شود، به ویژه در مواردی که نیاز به بافت سبک و پفکی است. از آنجایی که بوره هنگام حرارت دیدن به سرعت تجزیه می‌شود و گاز تولید می‌کند، برای تولید شیرینی‌هایی با سطح صاف و یکدست ایده‌آل نیست، اما برای ایجاد حجم و بافت پفکی در محصول نهایی بسیار موثر است.
بوره به دلیل تولید گاز آمونیاک، ممکن است در مقادیر بالا طعم خاصی به شیرینی بدهد، بنابراین باید با احتیاط و در مقادیر دقیق استفاده شود تا از تأثیر منفی بر طعم نهایی محصول جلوگیری شود. در بعضی دستورهای شیرینی‌پزی، ممکن است بوره با سایر عوامل ورآوری مانند بیکینگ پودر یا بیکربنات سدیم ترکیب شود تا بافت و طعم مطلوبی حاصل شود.
کار با بوره در شیرینی‌پزی به دانش و تجربه نیاز دارد، زیرا باید تعادل دقیقی بین میزان ماده ورآوری و اثر مورد نظر بر روی بافت و طعم شیرینی حاصل شود.
استفاده از بوراکس در فرآیند ذوب طلا
استفاده از بوراکس در روش ذوب طلا و نقره، به حل شدن اکسیدها و از بین بردن ناخالصی‌ها کمک کرده و در نتیجه کف بورات مایعی تولید می‌شود. این کف به طور منظم با استفاده از خاک رس یا کربن گرافیت برداشته می‌شود.
استفاده از بوراکس به عنوان سم
چنانچه حشرات آزاردهنده مانند سوسک‌ها موجب ناراحتی شما شده‌اند، به کار بردن بوراکس می‌تواند یک راهکار مناسب باشد. بوراکس و اسید بوریک به عنوان آفت‌کش‌هایی با خطر کم شناخته می‌شوند که البته استفاده از آن‌ها در غلظت‌های بالا می‌تواند به التهاب پوستی، آسیب به سیستم تنفسی و دیگر عوارض منجر شود. اسید بوریک که حلالیت بیشتری در آب دارد، قدرت بالاتری نیز دارد. برای از بین بردن تخم یا لارو حشرات در الیاف فرش، استفاده از ترکیبی از پودر بوراکس و اسید بوریک موثر است. کافی است مقدار مناسبی از آن را روی فرش پاشیده و پس از گذشت بیست دقیقه، با استفاده از جاروبرقی آن را پاک کنید تا تمامی حشرات موذی از بین بروند.
انواع بوراکس
اطلاعات بیشتری راجع به انواع بوراکس و مشخصات شیمیایی آن می‌تواند مفید باشد:
بوراکس بی‌آب (تترابورات سدیم)
این نوع بوره با فرمول شیمیایی Na2B4O7 و جرم مولکولی حدود 381.37 گرم بر مول است که به عنوان تترابورات سدیم بی‌آب در وضعیت خشک به صورت جامد ارائه می‌شود. نقطه ذوب بوراکس بی‌آب حدود 743 درجه سانتیگراد (1369 درجه فارنهایت) است.
بوراکس پنتاهیدرات (پنتاهیدرات تترابورات سدیم)
این نوع بوره با فرمول شیمیایی Na2B4O7.5H2O دارای پنج مولکول آب در ساختار خود است. به عبارت دیگر، این نوع بوراکس دارای پنج مولکول آب در هر مولکول تترابورات سدیم است. نقطه ذوب بوراکس پنتاهیدرات حدود 75 درجه سانتیگراد است.
بوراکس دکاهیدرات (دکاهیدرات تترابورات سدیم)
در این نوع بوره ، ده مولکول آب در ساختار خود دارد و به عنوان دکاهیدرات تترابورات سدیم شناخته می‌شود. این نوع بسیار حلال در آب است و در برخی کاربردها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین، چگالی بوراکس دکاهیدرات حدود 1.73 گرم بر سانتی‌متر مکعب و درصد خلوص آن معمولا 99.9 درصد است.
بوراکس اسلایم چیست؟
بوراکس اسلایم یک نوع اسلایم (خمیر بازی) است که با استفاده از بوراکس (تترابورات سدیم) به عنوان یکی از مواد اصلی تهیه می‌شود. این ماده به عنوان عامل فعال کننده در ترکیب با چسب سفید (PVA) و آب استفاده می‌شود تا باعث ایجاد بافت کشسان و لیز در اسلایم شود. اسلایم حاصل، ماده‌ای چسبناک، کشسان و سرگرم کننده است که می‌تواند به رنگ‌ها و مواد افزودنی مختلفی مانند رنگ‌های غذایی، دانه‌های کوچک، اکلیل و غیره آغشته شود تا زیبایی و بازی‌پذیری آن افزایش یابد.
ساخت اسلایم با بوراکس به عنوان یک فعالیت تفریحی و آموزشی در میان کودکان و بزرگسالان محبوب است زیرا به تقویت مهارت‌های دستی، خلاقیت و درک مفاهیم علمی پایه مانند واکنش‌های شیمیایی کمک می‌کند. با این حال، استفاده از بوراکس، به ویژه در میان کودکان، باید تحت نظارت بزرگسالان انجام شود چرا که بوراکس می‌تواند در صورت بلعیده شدن یا تماس طولانی مدت با پوست، مضر باشد.
آیا بوراکس همان جوش شیرین است؟
در خصوص بوراکس و جوش شیرین باید گفت که این دو ماده متفاوت‌اند و کاربردهای متفاوتی دارند:
- بوره به عنوان یک بورات سدیم جامد سفید شناخته می‌شود، در حالی که جوش‌شیرین به عنوان بیکربنات سدیم کریستالی سفید دسته‌بندی می‌شود.
- جوش شیرین به عنوان یک ماده شیرین‌کننده در تهیه شیرینی‌ها و شکلات‌ها به کار می‌رود. این ماده اغلب از ترکیب شکر و اسیدهای آلی به دست می‌آید و وظیفه افزایش شیرینی و حفظ رطوبت در محصولات شیرینی‌پزی را دارد.
- بوره یک ترکیب شیمیایی متفاوت است که به‌صورت طبیعی در برخی کانی‌ها و خاکسترها یافت می‌شود. بوراکس به عنوان یک ماده چند منظوره در صنایع مختلف و در منزل مورد استفاده قرار می‌گیرد. این کاربردها شامل تمیزکردن، ضدعفونی‌کردن، پاک‌کردن و همچنین در برخی موارد در کشاورزی و زراعت می‌شود.
بنابراین، بوراکس و جوش‌شیرین از لحاظ خصوصیات و کاربردها متفاوت هستند و نباید این دو ماده را اشتباه گرفت.
مهر آسا شیمی